Als je dit leest ben je waarschijnlijk oud genoeg om al op minstens twee decennia van levensjaren te kunnen terugblikken. Mogelijk heb je zelfs meerdere decennia van de vorige eeuw bewust meegemaakt. En als je zelf niet in de vorige eeuw hebt rondgelopen, dan heb je vast wel uit persoonlijke verhalen van degenen die behoren tot de generaties vóór jou begrepen dat heel veel ontwikkelingen die een flinke impact op ‘leven als mens in de westerse wereld’ hebben gehad in een razendsnel tempo zijn verlopen sinds de nadagen van de grote wereldoorlogen.
Het kan je dan niet ontgaan zijn dat de sociale cohesie die van oudsher mensen met elkaar verbindt binnen netwerken van medemenselijkheid gaandeweg de vorige eeuw steeds meer ‘gesloopt’ is en dat individualisme meer en meer hoogtij is gaan vieren.
‘Traditionele’ gezins- en familieverbanden waarin er sprake was van een stevige portie cohesie werden in de afgelopen eeuw steeds ‘losser’, door tal van factoren. Hand in hand daarmee kwamen er steeds meer mogelijkheden om je primair als individu ergens op te richten of mee bezig te houden. Deze mogelijkheden werden over het algemeen massaal als positieve ontwikkelingen gezien want hé, we konden ons op steeds meer manieren ontwikkelen als individu, konden steeds meer kiezen voor de dingen die we als individu graag wilden doen, vrij van gezins- en familieverbanden die door menigeen vaak als ‘knellend’ of ‘fnuikend’ werden ervaren.
Individualisme won meer en meer terrein, ten koste van sociale cohesie.
We ‘wonnen’ een hoop, maar daar hing wel een prijskaartje aan. De ‘kleine ikjes’ die zo blij waren met alle nieuwe mogelijkheden en de ’toegenomen vrijheden’ zouden op een later moment de rekening van de gevolgen van deze vernieuwingen gepresenteerd gaan krijgen – een rekening die hoger was dan ze destijds voorzagen.
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
Het is een mooie zomerse dag in augustus, in het kalenderjaar 2021.
Terwijl boven een monteur bezig is met het reviseren van mijn CV-ketel, reflecteer ik in het zonnetje over de talloze ontwikkelingen die in de westerse wereld in en voorafgaand aan mijn levensjaren hebben plaatsgevonden en die ons als ‘vooruitgang’ gepresenteerd zijn. Terwijl ik daarbij oog poog te houden voor – belangrijke – nuanceringen, onderbreekt Lux mijn mentale triatlon op de wijze die haar zo eigen is: rauw en wellicht wat kort door de bocht, met het hart op de tong.
“Natúúrlijk moest de sociale cohesie de afgelopen decennia gesloopt worden en moest het individualisme hoogtij gaan vieren. Alleen dán kun je mensen tegen elkaar opzetten” zegt Lux.
“Mensen die nog in een hecht sociaal verband leven en op talloze manieren nog échte, fysieke verbindingen met elkaar maken, mensen die dagelijks aan den lijve ervaren dat ze elkaar nodig hebben, dat dingen prettig en goed functioneren bij de gratie van samen, dat onderling respect de ‘lijm’ is van werkelijk SAMEN-leven en dat IEDERS leven ertoe doet, verdedigd en geëerd dient te worden… die mensen krijg je niet opgezet tegen elkaar en zijn niet te verleiden tot haat naar anderen alleen maar omdat anderen anders denken of zich anders gedragen. Die mensen springen VOOR ELKAAR in de bres, vormen een front en zijn niet uiteen te spelen.”
Ik hoor wat ze zegt.
En ik voel de waarheid in haar woorden.
Dié mensen, die Lux beschrijft… dat waren wij eens – en dat zijn wij ten diepste nog stééds, wanneer we alle onzin die ons is aangepraat van ons afwerpen. Wanneer we ons weer herinneren en weer gaan voélen wat het is om MENS te zijn.
Mens is van nature een voelend sociaal wezen, een groepsdier mét empathie. Of onze ‘kleine ikjes’ met al hun individuele belangen, noden, wensen en meningen het nu leuk vinden of niet: mensen zijn tribal creatures. En de tribe gedijt bij wezens die zich met elkaar verbonden voelen, elkaar respecteren en zich niet tegen elkaar keren.
De tribe, de groep, kan – en zal – alléén overleven wanneer er sprake is van cohesie, van samenhang, onderling respect en wederkerigheid en respect voor álle leven, van elk groepslid. Niet in ‘opgelegde’ varianten waarin ons vanuit autoritaire posities wordt toegeschreeuwd “we moeten het samen doen!” maar in een sfeer waarin dat wat ons ten diepste met elkaar verbindt wordt gevoeld, ervaren – en ons van daaruit aanzet tot datgene dat het meest natuurlijke is om te doen.
Ik realiseer me: terug naar voelen is de enige manier om het opgelegde tij dat mensen nu op allerlei manieren tegen elkaar opzet te keren. Terug naar voelen, en terug naar samen. In elkaars nabijheid zijn, elkaar écht aankijken, elkaar aanraken, weer voelen dat die ander net als jij een levend wezen is dat nét zo veel leven en keuzevrijheid verdient als jij, en dan sámen naar oplossingen zoeken zónder mensen uit te sluiten.
Wanneer we voelen met elkaar verbonden te zijn en elkaar nodig te hebben om als groep succesvol te kunnen functioneren en met en vanuit medemenselijkheid met elkaar te kunnen SAMEN-leven, wíllen we elkaar niet uitsluiten en zijn we er niet op uit elkaar op naargeestige wijzen te behandelen. Het is pas wanneer de factor medemenselijkheid ondermijnd is geraakt en het voelen afgestompt is geraakt dat mensen zich tegen elkaar kunnen keren.
“Onze natuurlijke sociale en empathische aard is preciés datgene wat gesloopt wordt – structureel, stapje voor stapje, al héél lang.” zegt Lux. “Verdeel en heers werkt alléén wanneer het lukt verdeeldheid te zaaien.”
“Laat je niet uitspelen” vervolgt ze. “Herinner je weer wie en wat je bent – MENS… : een sociaal, voelend wezen met empathie voor de anderen van ‘de groep’ die nét zo waardevol zijn als jij.
Menen dat je het allemaal alleen wel kunt, drijft je regelrecht in de klauwen van de krachten die slechts vrij spel hebben wanneer wij ons tegen elkaar laten uitspelen. Ja, je kunt veel alleen, heel veel. Maar de teloorgang van onze sociale cohesie is het ergste verlies dat we als mensheid kunnen lijden.
Zonder sociale cohesie verliezen we onze menselijkheid.
Zonder mede-menselijkheid verliezen we elkáár.
En zonder elkaar verliezen we allemáál…”
☼ © Sharon Kersten, 25 augustus 2021
